2023-nji ýylyň aprel aýynyň 18-20-sinde «Türkmenstandartlary» baş döwlet gullugynyň Döwlet etalon merkeziniň hil dolandyryş ulgamynyň bahalandyrmasy we kalibrleme ugry boýunça ýylylyk ölçegleri barlaghanasynda halkara akkreditasiýa üstünlikli amala aşyryldy. Halkara akkreditasiýa Wengriýanyň Milli akkreditirleýiş guramasy (NAH) tarapyndan ISO/IEC 17025:2017 halkara standartyna laýyklykda (SPRT-PRT) 25 Om we 100 Om görnüşli garşylykly platina termometrleriň -40°C - +250oC temperatura aralygynda we 0,011oC giňeldilen näbellilik bilen kalibrleme ugry boýunça geçirildi. Netijede, 2023-nji ýylyň iýun aýynyň 22-sine bäş ýyllyk möhlet bilen «NAH-2-0370/2023» belgili halkara akkreditirleýiş sertifikaty berildi. Akkreditirleýiş işleri iňlis dilinde geçirildi.

Degişli barlaghananyň NAH-yň akkreditasiýasyndan geçmegi üçin Döwlet etalon merkeziniň işgärleri aşakdaky işleri amala aşyrdylar:

- Döwlet etalon merkeziniň hil dolandyryş ulgamynyň we kalibrleme ugry boýunça ýylylyk ölçegleri barlaghanasynyň ähli resminamalary, ýagny 12 sany iş tertibi, 14 sany iş görkezmesi we 114 sany hil dolandyryş ulgamynyň degişli goşundylary iňlis diline terjime edildi.

- Kalibrleme işlerini geçirmek maksady bilen Döwlet etalon merkeziniň ýylylyk ölçegleri barlaghanasynda kalibrleme işlerinde ulanylýan ähli enjamlar hem-de ölçeg gurallary Tbilisi şäherinde ýerleşýän Gruziýanyň Milli standartlar we metrologiýa gullugynyň akkreditirlenen kalibrleme barlaghanasyna (GEOSTM) ugradyldy.

- 2020-nji ýylyň 1-nji noýabry - 2021-nji ýylyň 30-njy iýuny aralygynda Döwlet etalon merkeziniň ýylylyk ölçegleri barlaghanasy Litwa Respublikasynyň Wilnius şäherinde ýerleşýän Litwa Respublikasynyň Döwlet ýylylyk etalonynyň barlaghanasy (TVEL) bilen -40,0o C-den +30,0oC çenli aralykda «ITS-90 temperatura şkalasynyň durmuşa geçirilmegi» babatda üstünlikli geçen ikitaraplaýyn özara deňeşdirmelere gatnaşdy. Bu ýerde Merkez ikitaraplaýyn deňeşdirmeleriň guramaçysy hökmünde wekilçilik etdi.

Wengriýanyň Milli akkreditirleýiş guramasy ILAC MRA-nyň agzasydyr. ILAC (International Laboratory Accreditation Cooperation) Barlaghanalary akkreditirleme boýunça halkara gurama bolup, MRA (Multirateral Mutual Recognition Arrangement) Köptaraplaýyn ylalaşygy özara ykrar etmekdir. ILAC halkara hyzmatdaşlygy ösdürmek hem-de dürli ýurtlaryň barlaghanalarynda alnan synag we kalibrleme netijelerini ykrar etmek, şeýle hem dünýädäki akkreditirleýiş guramalarynyň arasynda aragatnaşygy ýola goýmak arkaly halkara söwda ulgamyny ösdürmek maksady bilen, işleri amala aşyrýar.

Geçmişe nazar salsak, Döwlet etalon merkeziniň hil dolandyryş ulgamynyň bahalandyrmasy we kalibrleme ugry boýunça ýylylyk ölçegleri barlaghanasynda ilkinji akkreditirleýiş işleri ISO/IEC 17025:2005 halkara standartyna, soňra bolsa üýtgedilen ISO/IEC 17025:2017 halkara standartyna laýyklykda, 2017-nji ýylyň dekabr aýynyň 29-na Slowakiýanyň Milli akkreditirleýiş gullugy (SNAS) tarapyndan geçirilendir. Şonda 5 ýyl hereket edýän K-104 belgili halkara akkreditirleýiş şahadatnamasy berlipdi. Bäş ýylyň dowamynda her ýyl SNAS tarapyndan Döwlet etalon merkezinde audit geçirildi.

Häzirki wagtda Döwlet etalon merkeziniň işgärleri Germaniýanyň Fizika we tehnologiýa institutynyň (PTB) wekilleri bilen bilelikde halkara akkreditasiýadan geçirmek maksady bilen, ýene iki sany barlaghanany taýýarlamak taslamasynyň üstünde işleýärler. Munuň üçin Agram ölçegleri boýunça barlaghanada (1 mg-den 1 kg çenli) E2, F1, F2, M1, M2 derejeli agram daşlary we (1 mg-den 500 mg çenli) terezileri, şeýle hem Kiçi göwrüm ölçegler boýunça barlaghanada bir kanally damdyrgyç dozatorlary kalibrlemek işlerini geçirmek üçin birnäçe işler amala aşyrylýar.

Bu taslamalaryň durmuşa geçirilmegi Türkmenistanyň milli ykdysadyýetiniň we beýleki pudaklarynyň barlaghanalarynyň enjamlaryna hem-de ölçeg gurallaryna kalibrleme boýunça halkara sertifikatlaryň berilmegini şertlendirýär.

Kowus KASYMOW,

Döwlet etalon merkeziniň ylmy

usulyýet, marketing we halkara

tejribäni öwreniş bölüminiň baş

hünärmeni.